ترجمه
هالی مایکلسون و رنه جوردنایس (راهنمای ترجمه شفاهی راتلج. لندن 456 صفحه) [The Routledge Handbook of Interpreting. London: Routledge. 456 pp. (Holly Mikkelson & Renee Jourdenais 2015)]

لیهوا جیانگ
دانشگاه طبیعی هونان | دانشگاه آزاد اسلامی واحد پرند
ترجمه شده توسط دکتر مجید فتاحی پور و رقیه عدل پور،
دانشگاه طبیعی هونان | دانشگاه آزاد اسلامی واحد پرند
فهرست

این واقعیت که جهانی سازی نیاز به افزایش تعداد مترجمان شفاهی زبده دارد، باعث شده است که ترجمه شفاهی بعنوان رشته‎ای در مطالعات دانشگاهی مورد توجه زیادی قرار گیرد. در حال حاضر در زمینه مطالعات ترجمه، دایره المعارف و کتابهای زیادی وجود دارد از جمله: دایره المعارف راتلج در مطالعات ترجمه11.The Routledge Encyclopedia of Translation Studies (Baker and Saldanha 2009) و راهنمای آکسفورد در مطالعات ترجمه 22.The Oxford Handbook of Translation Studies (Malmkjar and Windle 2011)یا راهنمای راتلج در مطالعات ترجمه33.The Routledge Handbook of Translation Studies (Millan and Bartrina 2013)

در نتیجه، انتشار کتاب دایره المعارف ترجمه شفاهی که در اینجا در دست بررسی است باید بعنوان نشانه‎ای از بلوغ این رشته مورد استقبال قرار گیرد. موضوعات گنجانده شده در این جلد شامل تاریخچه حرفه ترجمه شفاهی و انواع متفاوت ترجمه شفاهی تا موضوعات مورد بحث متداول، بررسی‎های انجام شده و در حال انجام در مورد توسعه و تکامل ترجمه‎شفاهی ، مسائل پیچیده در این زمینه و روشهای تئوری و متدولوژی در این زمینه تحقیق می‎باشد.

به جز بخش مقدمه و نتیجه گیری، این کتاب دارای چهار بخش است: بخش اول چشم‌اندازهای تاریخی، بخش دوم روش‌های ترجمه شفاهی، بخش سوم ساختار ترجمه شفاهی و بخش چهارم مسائل و مباحث.

بخش اول، ترجمه شفاهی را از چشم‌اندازهای تاریخی توصیف کرده و به سازمان‌های حرفه‎ای، کارفرمایان بین‎المللی و محققین اشاره می‎کند. جیزز بیگوری ژالون44.Jalon Jesus Baigorr ترجمه شفاهی را ابتدا از مصر باستان و چین تا اولین فناوری ترجمه همزمان در دادگاه‌های نورمبرگ دنبال کرده و سپس به آخرین فناوری ترجمه شفاهی از راه دور می‎پردازد. جولی بوری55.Julie Boéri به اهمیت نقش‌های داخلی اصلی در ترجمه شفاهی مانند نقش سازمان‌های حرفه‎ای، نهادهای آموزشی و جامعه دانشگاهی می‎پردازد در حالیکه سوفیا گارسیا بایائرت66.Sofia Garcia Beyaert از مطالعات موردی استفاده می‎کند تا عوامل خارجی درگیر در ترجمه شفاهی را نشان دهد. در فصل آخر بخش 1، فرانتس پوشهکر77.Franz Pochhaker به تکامل تحقیق در ترجمه شفاهی اشاره کرده و فهرستی از الگو‎های تحقیق در طول تاریخ نشان داده ( بعنوان مثال الگوی نظری ترجمه شفاهی در مکتب علمی پاریس، الگوی شناختی-عملی و الگوی زبانشناسی عصبی پسا-تریسته) و موضوعات اصلی در این زمینه را ارائه می‎دهد (مثلاً حافظه، کارایی، استعداد، تدریس، نقش، فناوری) که بعدها ساختار بخش 4 را شکل خواهد داد.

بخش 2 به مدل‌های مختلف ترجمه شفاهی می‎پردازد. این بخش نه تنها به انواع سنتی ترجمه مانند ترجمه همزمان و ترجمه پیاپی می‎پردازد بلکه ترجمه شفاهی زبان اشاره اخیرتر، ترجمه دیداری و ترجمه نوشتاری را نیز شامل می‎شود.

کیلیان ج. سیبر88.Kilian G. Seeber پیچیدگی و دشواری ترجمه همزمان و عوامل دخیل در آن را مطرح می‎کند. او همچنین به ساختارهای اساسی ترجمه همزمان در ارتباط با حافظه، دو زبانه بودن و هدف ترجمه قبل از پرداختن به مشکلات اساسی (مانند سرعت، تعداد، نحو و لهجه) اشاره می‎کند. کایوکو تاکدا99.Kayoko Takeda و دبرا راسل1010.Debra Russell ، مشکلات مختلفی (مانند شناختی، زبانی) را ارائه می‎کنند که در ترجمه پیاپی تاثیر دارند و بر اهمیت یادداشت‌برداری و نقش ترجمه پیاپی در آموزش مترجم شفاهی تاکید می‎کند. دو فصل بعدی در مورد ترجمه زبان اشاره می‎باشد. فصل کارن بونتمپو1111.Karen Bontempo تصویر کلی از این مدل را ارائه می‎کند در حالیکه جمینا نپییر1212.Jemina Napier بر تفاوت ترجمه زبان اشاره با ترجمه گفتاری تأکید دارد. وجود این دو فصل اهمیت و ضرورت ترجمه شفاهی زبان اشاره را در جامعه پژوهش ترجمه نشان می‎دهد. والاس چن 1313.Wallace Chen تفاوت ترجمه دیداری را با ترجمه نوشتاری مورد بررسی قرار می‌دهد و تفاوت این ترجمه را از دید عملی و آموزشی توضیح داده و تعدادی پیشنهاد نظری و آموزشی نو نیز ارائه می‌دهد.

در فصل آخر، کارمن والرو گارسس1414.Carmen Valero-Garcés آوا نویسی و ترجمه ادبیات گفتاری را در ابعاد مختلف مورد بحث قرار می‌دهد و مباحث عملی و نظری دخیل در این دو را با اهداف متفاوت بررسی می‌کند.

بخش سوم شامل مقالاتی در زمینه‎های تخصصی است که مترجمان شفاهی در آن فعالیت می‎کنند. علاوه بر ترجمه شفاهی کنفرانس‎های پیشرفته تر، این بخش انواع مترجمان شفاهی در زمینه‎های مختلف از جمله ترجمه شفاهی در دادگاه، در پرونده‌های پناهندگی، موسسات، بخشهای مراقبت پزشکی و غیره را نیز در بر می‎گیرد. ابرو دریکرز1515.Ebru Diriker نگاهی به ترجمه شفاهی کنفرانس و روند حرفه‎ای آن در سازمان‌های بین‎المللی می‎اندازد و همچنین فهرستی از پژوهش های مهم انجام شده در این زمینه ارائه می‎دهد. در فصل بعد از آن، جیون لی 1616.Jieun Leeترجمه شفاهی در دادگاه را با تعریف واژگان مهم در این زمینه توضیح می‎دهد و همچنین به بیان استعدادها و شایستگی‎های مترجمان دادگاه می‎پردازد. سایر موضوعات در مورد سیستم‎های حقوقی مختلفی است که مترجمان شفاهی با آنها درگیر هستند مانند کار مشکل مترجم شفاهی دادگاه و اعطای گواهی رسمی به مترجم، آموزش و موقعیت حرفه ای. در فصل بعد، سونجا پولابور 1717.Sonja Pollabeurبه بررسی نوع خاصی از ترجمه شفاهی می‎پردازد که در پرونده‌های پناهندگی انجام می‎گیرد و به بررسی موضوعات مختلف تحقیق که در این زمینه انجام می‎گیرد می‎پردازد مانند نقش مترجم شفاهی و آموزش او، زبانی که برای مصاحبه‌های پناهندگی انتخاب کرده است و جنبه‎های زبانی، فرهنگی و روانشناسی جلسات پناهندگی. فصل بعد با اصطلاحات گیج‌کننده در مورد ترجمه شفاهی اجتماعی که توسط مارجوری بنکرافت1818.Marjory A. Bancrof ارائه می‎شود آغاز می‌گردد بعنوان مثال ترجمه خدمات عمومی، ترجمه روابط، ترجمه مکالمه، ترجمه فرهنگی و ترجمه گفتمان و چند مورد دیگر.

ترجمه شفاهی مبتنی بر جامعه به دلیل وضعیت نامشخص در تحقیق ترجمه، دارای عناوین و وجه تمرکزهای مختلفی است. توافق اولیه در مورد تفاوت آن با ترجمه شفاهی در کنفرانس صورت گرفته است ( پوشهکر2004، هیل 2007). با این وجود، حتی این تمایز به دلیل برخی وجه اشتراک‌های مشابه با ترجمه پیاپی، خیلی به چشم نمی‎آید (کالینا 2006،255). در این فصل بنکرافت، روندهای فعلی ترجمه شفاهی مبتنی بر جامعه و نقش ویژه مترجم شفاهی با در نظر گرفتن مسایل اخلاقی دخیل در آن را نشان می‎دهد. در فصل بعدی سینتیا روت و اینک کریز2020.Cynthia E. Roat and Ineke H. M. Crezee در مورد روند رو به رشد ترجمه شفاهی در بخش مراقبت‌های بهداشتی با توجه به نقش فرهنگی مترجم و در نظر گرفتن استانداردها، قواعد، آموزش و مجوز معرفی خواهند شد. با توجهی دقیق‌تر بر بخش ترجمه سلامت روان (بخش اعصاب)، هانک بات2121.Hanneke Bot نقش تعاملی مترجم را در ترجمه‎شفاهی بعنوان نوعی واسطه فرهنگی، کمک درمانگر و شرکت کننده بی طرف در نظر می‎گیرد. بنابراین همکاری سازنده بستگی به نوع بیمار و نوع جلسه دارد. ملیسا اسمیت 2222.Mellisa B. Smith به حضور مترجمان در کلاس‌های آموزش حرفه‌ای مقدماتی، متوسطه، عالی و بزرگسالان تاکید می‎کند و عملکرد مترجمان را در این محیط‌های آموزشی مختلف مورد بررسی قرار می‎دهد . دو فصل آخر به دو مبحثی می‎پردازد که کمتر در مورد آنها صحبت شده است: ترجمه شفاهی در رسانه‎های جمعی و مناطق جنگی. پدرو کستیلو2323.Pedro Castillo تصویری کلی از ترجمه شفاهی رسانه‎های جمعی ارائه می‎کند که در آن به برخی جوانب از جمله استخدام مترجم، ارائه خدمات به مترجم و تعامل ترجمه از طریق رسانه‎های مختلف اشاره شده است. در فصل آخر این بخش، باربارا موزر میسر2424.Barbara Moser-Mercer به تعریف ترجمه شفاهی در مناطق جنگی می‎پردازد و نقش دشوار مترجمان و چالش‎های خاصی که در مورد امنیت جانی خود و خطر آسیب دیدگی با آن مواجه هستند را توصیف می‎کند.

فصل چهار، نمایی کلی از مسایل و مباحثی که در ترجمه شفاهی وجود دارد نشان می‎دهد و به خواننده تصویری از تحقیقات انجام شده و روند آن را نشان می‎دهد. اولدیس اوزولین2525.Uldis Ozolins، استانداردهای اخلاقی در ترجمه را دنبال می‎کند و تفاوت در درک نقش مترجمان در بخش‌های مختلف را توصیف می‎کند. در فصل بعدی جاستین دنگو کلر2626.Justine N. Dongo Kellerz به انواع مختلف آسیب‌ها (مانند آسیب فیزیولوژیکی، آسیب احساسی، آسیب فیزیکی، آسیب‌های حرفه‎ای و روحی) و راه‌های جلوگیری از این آسیب‌ها و ارتقا سطح سلامت مترجمان شفاهی می‎پردازد. به تاثیر رو به رشد فناوری ارتباطات در فصل سابین براون2727.Sabine Braun در ارتباط با ترجمه شفاهی از راه دور اشاره خواهد شد. نویسنده بین ترجمه شفاهی مبتنی بر تلفن و ترجمه مبتنی بر ویدیو کنفرانس تمایز قایل شده و نتایج تحقیقات اخیر در مورد ترجمه از راه دور در محیط‌های مختلف (مانند نهادهای فرا ملی، نهادهای قانونی، خدمات بهداشتی و بازرگانی) را بررسی می‎کند. او در بخش نتیجه‌گیری، پیشنهاداتی در زمینه طرح‌های تحقیقاتی به منظور ارتقا کیفیت ترجمه شفاهی در محیط‌های مجازی ارائه می‌دهد. در فصل بعد، آنجلا کولادوس2828.Angela Collados و اولالا گارسیا بسرا2929.Olalla Garcia Becerra مسئله چندوجهی، پیچیده و پویای کیفیت را معرفی می‎کنند، پارامترهای اساسی تعریف‌کننده این مفهوم را توصیف می‎کنند و تاریخچه مطالعات کیفیت را با اشاره به مهمترین دستاوردهای پژوهشی دنبال می‎نمایند. در راستای موضوع کیفیت، جین ترنر3030.Jean Turner نحوه سنجش یا ارزیابی کیفیت مترجمان شفاهی را به لحاظ آزمون پذیرش و گواهی آن مورد بحث قرار می‎دهد.

در فصل بعد، با توجه بر سطح تحصیلات، چوانیون بائو3131.Chuanyun Bao دوره‌های تحصیلی ترجمه شفاهی در اروپا و چین را طرح می‎کند و همچنین اطلاعات دقیق و جزیی را در مورد دوره‌های آموزشی کوتاه مدت و دوره‌های غیررسمی ترجمه شفاهی ارایه می‎دهد که شامل برنامه‎های دارای مجوز و یادگیری آنلاین می‎باشد. بائو با تاکید بر آموزش مربیان، برنامه‎های آموزشی متفاوتی را فهرست کرده و پارامترهای مختلفی در زمینه آموزش مترجمان شامل برنامه‎های آموزشی، ارزیابی و توسعه تخصص مترجمان مشخص می‌نماید. مترجمان حرفه‎ای غیر متخصص و تازه کار همراه با برنامه‎های مرتبط با جامعه در فصل بعدی توسط آیدا مارتینز گومز3232.Aida Martenez Gomez مورد توجه قرار می‌گیرند که این فصل نتایج تحقیقات مرتبط را گزارش می‌دهد و بر این استدلال است که جامعه پژوهش ترجمه شفاهی باید به طور کلی توجه مقتضی به این نوع خاص داشته باشد. آخرین بخش نیز مختص مت راد وین3333.Mette Rudvin می‎باشد که به مسئله جامعه شناختی هویت حرفه‎ای می‌پردازد. وی نحوه تأثیر پارامترهای مختلف بر درک شخصی فردی و جمعی از ترجمه شفاهی بعنوان یک حرفه، علاوه بر پیچیدگی هویت مترجم شفاهی و پیچیدگی ایجاد یک جامعه حرفه‎ای با تعریف مناسب را مورد بحث قرار می‌دهد (433).

پیرو نخستین مرجع عمده کار در حوزه ترجمه شفاهی یعنی معرفی مطالعات ترجمه شفاهی 3434.Introducing interpreting studies اثر فرانتس پوشهکر3535.Franz Pochhacker, 2004 ، این دایره‌المعارف، چارچوب قانونمند و جامعی را فراهم می‎کند و به بیان گزارشی امروزی و به روز درباره ترجمه شفاهی می‎پردازد. در تلاش برای برآورده کردن نیازهای خوانندگان مختلف، هر بخش این کتاب برای کمک بیشتر دارای یک پاراگراف مقدمه، فهرستی از مفاهیم کلیدی، مرور کلی چارچوب‌های اصلی نظری، روش‌های تحقیق یا فعالیت‌های تخصصی، چالش‌های پیش رو، موضوعات مرتبط، مطالعات آتی و یک کتابشناسی به‌روز می‌باشد.

با این وجود، برخی معایب را نیز باید در نظر گرفت. اول اینکه برخی مسایل و رویکردهای پژوهشی مهم در فصل چهار وجود ندارند. یکی از این موارد، مطالعات ترجمه شفاهی پیکره بنیاد است که سال‌ها پیش توسط مریام شلیزینگر3636.Miriam Shlesinger (1998) پیشنهاد شد و در حال حاضر نقش بسیار مهمی در مطالعات ترجمه شفاهی بر عهده دارد (ساندرلی، بندازولی و روسو 2010؛ استرانیرو سرجیو و فالبیو 2012؛ آنجللی و بائر 2016)3737.Sandrelli, Bendazolli and Russo 2010; Straniero Sergio and Falbio 2012; Angelelli and Baer2016.

مثال دیگر، آثار روانشناختی در ارتباط با نتایج تحقیق است که اخیراً در مطالعات ترجمه شفاهی جایگاهی را برای خود به دست آورده است ولی در این بخش ذکر نمی‎شود (گربیک و پولابائر 2008؛ آنجللی و بائر 2016)3838.Grbić and Pollabauer 2008; Angelelli and Baer 2016. دوم اینکه مقالات پژوهشی در بخش چهار، بسیاری از مباحث مهم‎ مطرح‌شده توسط فرانتس پوشهکر (69-74)، مانند «حافظه» و «راهکار» در ترجمه کنفرانس و مباحث نقش «قدرت» در ترجمه شفاهی گفتگو را پوشش نمی‌دهند. سوم اینکه بررسی پیشینه تحقیق همیشه در فصول مختلف کامل نیستند. بعنوان مثال اثر کلودیا آنجللی3939.Claudia Angelelli’s work (2004, 2006, and 2007) در زمینه نقش مترجم شفاهی، قوانین حرفه‌ای و اصول اخلاقی در بخش ترجمه خدمات بهداشتی متأسفانه لحاظ نشده است (246-249) که ممکن است باعث ایجاد تصویری ناتمام در زمینه تحقیق ترجمه شفاهی شود. و در آخر ممکن است سؤالاتی مطرح شود که چگونه برخی از بخش‌ها در چهار بخش اصلی کتاب طبقه‌بندی شده‌اند. بعنوان مثال مقاله در مورد «ترجمه شفاهی از راه دور» در بخش چهار به نظر می‎رسد که بیشتر مربوط به فصل سه باشد تا آنجا که بحث مربوط به آن محیط است.

علیرغم این ایرادات جزیی، بازبینی‌های کامل کتاب، نقاط توجه چندگانه، راهنمایی‎های متفکرانه و مراجع معتبر، کتاب را تبدیل به دایره المعارف موثقی در زمینه ترجمه شفاهی کرده است که می‎تواند در آینده به میزان قابل توجهی برای خیل عظیمی از دانشجویان ترجمه شفاهی، کاربران خدمات ترجمه شفاهی، متخصصین، محققین ترجمه شفاهی و هر کسی که علاقمند به این رشته است و می‌خواهد به شناخت عمیق‌تری از آن دست یابد، مفید باشد.

سپاسگزاری

پژوهش این کتاب توسط برنامه پژوهشگر مهمان CSC (2015-2016) در دانشکده مطالعات بین المللی میدلبری در مونتری و همچنین برنامه سرمایه گذاری جوانان نخبه دانشگاه هونان (14XGG10) پشتیبانی مالی شده است.

Notes

1.The Routledge Encyclopedia of Translation Studies (Baker and Saldanha 2009)
2.The Oxford Handbook of Translation Studies (Malmkjar and Windle 2011)
3.The Routledge Handbook of Translation Studies (Millan and Bartrina 2013)
4.Jalon Jesus Baigorr
5.Julie Boéri
6.Sofia Garcia Beyaert
7.Franz Pochhaker
8.Kilian G. Seeber
9.Kayoko Takeda
10.Debra Russell
11.Karen Bontempo
12.Jemina Napier
13.Wallace Chen
14.Carmen Valero-Garcés
15.Ebru Diriker
16.Jieun Lee
17.Sonja Pollabeur
18.Marjory A. Bancrof
19.Pochhacker 2004
20.Cynthia E. Roat and Ineke H. M. Crezee
21.Hanneke Bot
22.Mellisa B. Smith
23.Pedro Castillo
24.Barbara Moser-Mercer
25.Uldis Ozolins
26.Justine N. Dongo Kellerz
27.Sabine Braun
28.Angela Collados
29.Olalla Garcia Becerra
30.Jean Turner
31.Chuanyun Bao
32.Aida Martenez Gomez
33.Mette Rudvin
34.Introducing interpreting studies
35.Franz Pochhacker, 2004
36.Miriam Shlesinger
37.Sandrelli, Bendazolli and Russo 2010; Straniero Sergio and Falbio 2012; Angelelli and Baer2016
38.Grbić and Pollabauer 2008; Angelelli and Baer 2016
39.Claudia Angelelli’s work (2004, 2006, and 2007)