Cover not available
Part of
Learning to Read, Learning Religion: Catechism primers in Europe from the sixteenth to the nineteenth centuries
Edited by Britta Juska-Bacher, M.O. Grenby, Tuija Laine and Wendelin Sroka
[Children’s Literature, Culture, and Cognition 14] 2023
► pp. 78–95

3.2
Catechism primers in Poland

editor
| University of Opole
Article outline
  • Schooling and religion in Poland from the sixteenth to nineteenth century
  • Catechism primers in Poland
    • State of research and bibliographies
    • Types of catechism primers
    • Two examples of primers
  • Reading primers and catechisms (in chronological order)
  • Secondary sources
  • Notes
Published online: 6 January 2023
DOI logo
https://doi.org/10.1075/clcc.14.09mak
References (42)
Reading primers and catechisms (in chronological order)
Seklucjan, Jan. 1547. Catechismus to jest, nauka naprzednieysza y potrzebniejsza ku zbawieniu, o wierze krześcijańskiej. Królewiec: Jan Weinreich.Google Scholar
Anon. 1556. Nauka ku czytaniu dziatkom małym pisma polskiego. Poznań: Piotr Sextilis. [See text of the primer in the book: Wydra, W. 2003. O najdawniejszej drukowanej książce w Poznaniu. Poznań: Biblioteka Uniwersytecka.] <[URL]> (28 February 2022).Google Scholar
No date [sixteenth century]. Nauka krótka ku czytaniu pisma polskiego. Kraków: Drukarnia Łazarzowa Jana Januszowskiego.
1601. Dla dziatek nauka czytania pisma polskiego. Kraków: Drukarnia Dziedziców Jakuba Sybeneychera.Google Scholar
1622. Nauka ku czytaniu pisma polskiego dla panienek młodych. Kraków: Drukarnia Marcina Filipowskiego.Google Scholar
1633. Dla dziatek nauka czytania pisma polskiego. Wilno: n. p. <[URL]> (28 February 2022).Google Scholar
1692. Elementa Pverilis Institutionis. Kraków: Drukarnia Macieja Wirzbięty.Google Scholar
1775. Elementarz ku pożytkowi młodzieży w szkołach JJ XX. Congregationis SSmi Redemptoris. Warszawa.Google Scholar
Paprocki, Franciszek. 1777. Elementarz dla płci męskiej nowym sposobem y użytecznym ułożony przez X. F.P. Łowicz: Drukarnia Prymasowska. <[URL]> (28 February 2022).Google Scholar
Anon. 1783. Nauka czytania pisma polskiego dla małych dziatek z różnem nabożeństwem i katechizmem katolickim krótko zebrana. Wilno: Drukarnia Bazylianów.Google Scholar
Kopczyński, Onufry. 1785. Elementarz dla szkół parafiialnych, narodowych zawierający: I. Naukę pisania i czytania, II. Katechizm, III. Naukę obyczajową, IV. Naukę rachunków. Pierwszy raz wydany. Kraków: Szkoła Główna Koronna. <[URL]> (28 February 2022).Google Scholar
Anon. 1791. Elementarz ku pożytkowi szkół narodowych w cesarsko-królewskich dziedzicznych państwach. Lwów: drukarnia Tomasza Pillera. <[URL]> (28 February 2022).Google Scholar
1791. Nauka czytania pisma polskiego. Teraz z przydatkiem nowego Katechizmu dla Małych Dziatek zebrana. Kraków: Drukarnia Anny Dziedzicki i sukcesorów. <[URL]> (28 February 2022).Google Scholar
No date [eighteenth century]. Aaáąbcćdeęfg. Brzeg. <[URL]> (28 February 2022).
1816. Elementarz polsko-francuzko-niemiecki dla dzieci. Warszawa: XX. Pijarzy.Google Scholar
1827. Nauka czytania pisma polskiego. Częstochowa: Drukarnia Jasney Góry Częstochowskiéy. <[URL]> (28 February 2022).Google Scholar
1843. Bukvar’ dlâ obučeniâ unošestva čitat’ na rossijskom i polskom âzykě/Elementarz dla uczenia młodzieży czytać w rossyjskim i polskim języku. Berdičev: Tipogrfia OO. Karmelitov. <[URL]> (28 February 2022).Google Scholar
1856. Fibel fűr die katholischen Volksschulen im Kaiserthume Österreich. Wien: Im k. k. Schulbücher-Verlage. <[URL]> (28 February 2022).Google Scholar
Onderka, Anton R. 1862. Elementarz Polsko-niemiecki, oder Polnisch=Deutsches Lesebuch für die utraquistischen Elementarschulen. Breslau: Schletter'sche Buchhandlung. <[URL]> (28 February 2022).Google Scholar
Anon. 1862. Fibel fűr die evangelischen Volksschulen im Kaiserthum Österreich. Wien: Im k. k. Schulbücher-Verlage.Google Scholar
1865. Elementarz dla dzieci wiejskich. St. Pietierburg: Iwan Boukariow.Google Scholar
Rendschmidt, Felix. 1865. Nauka czytania dla szkół elementarnych, oder Polnisch-Deutsches Lesebuch fur utraquistische Elementarschulen. Breslau: Wilhelm Gottlieb Korn. <[URL]> (28 February 2022).Google Scholar
Anon. 1898 (ed. 2)/1909 (ed. 4). Podręcznik do domowej nauki religii rzymsko-katolickiej. Nauka czytania na Ojcze nasz. Krótka historya św. Całkowity katechizm. Przysposobienie do Sakramentów świętych. 24 pieśni. Poznań. <[URL]> (28 February 2022).Google Scholar
Chociszewski, Józef. 1907. Elementarzyk obrazkowy dla polskich dzieci. Gniezno: J. Chociszewski. <[URL]> (28 February 2022).Google Scholar
Secondary sources
Czekalski, Ryszard. 2010. Rys historyczny lekcji religii katolickiej w Polsce. Studia Katechetyczne 7: 95–115. <[URL]> (28 February 2022).Google Scholar
Frąckowiak, Wiktor. 1977. Wydawnictwa z zakresu elementarnej nauki języka polskiego na Pomorzu Gdańskim w latach 1840–1920. Wrocław: Ossolineum.Google Scholar
Korzo, Margarita. 2015. O tekstach religijnych w XVI-wiecznych elementarzach polskich. Pamiętnik Literacki 1: 169–189. <[URL]> (28 February 2022). DOI logoGoogle Scholar
. 2016. Elementa Puerilis Institutionis (Kraków 1692): przyczynek do historii elementarzy polskich. Biblioteka 20(29): 71–80. <[URL]> (28 February 2022). DOI logoGoogle Scholar
Lewińska, Aneta. 2007. Katechizm jako integralna część dawnych elementarzy. In Język – szkoła – religia. Księga referatów z konferencji w Pelplinie (7 kwietnia 2006), Vol. 2., Aneta Lewińska & Małgorzata Chmiel (eds), 217–229. Pelplin: Bernardinum. <[URL]> (28 February 2022).Google Scholar
. 2012. Ojców mowę znać należy. Język elementarzy polskich wydawanych na Pomorzu Gdańskim w latach 1840–1929 jako narzędzie kształcenia i wychowania. Pelplin: Bernardinum.Google Scholar
Madeja, Jozef. 1960. Elementarze i nauka elementarna czytania i pisania na Śląsku w wiekach XVIII i XIX (1763–1848). T. I. Katowice: Śląsk.Google Scholar
. 1965. Elementarze i nauka elementarna czytania i pisania na Śląsku w wiekach XIX i XX (1848–1930). T. II. Katowice: Śląsk.Google Scholar
Natoński, Bronisław. 1994. Szkolnictwo jezuickie w Polsce w dobie kontrreformacji. In Z dziejów szkolnictwa jezuickiego w Polsce. Wybór artykułów, Jerzy Paszenda (ed), 34–62. Kraków: WAM.Google Scholar
Paszenda, Jerzy. 1994. Wstęp. In Z dziejów szkolnictwa jezuickiego w Polsce. Wybór artykułów, Jerzy Paszenda (ed), 6–8. Kraków: WAM.Google Scholar
Pawlik, Wojciech. 2010. Katechizmy w Rzeczypospolitej od XVI do XVIII wieku. Lublin: KUL.Google Scholar
Pilarczyk, Franciszek. 1993. Elementarze polskie XVI-XVIII wieku. Dydaktyka Literatury XIII: 89–112. <[URL]> (28 February 2022).Google Scholar
. 2003. Elementarze polskie od ich XVI-wiecznych początków do II wojny światowej. Próba monografii księgoznawczej. Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski.Google Scholar
Rombowski, Aleksander. 1958. Recenzja [review of the paper]: J. Madeja. Elementarze na Śląsku. Katowice 1957.Google Scholar
Słowiński, Jan Zbigniew. 2005. Katechizmy katolickie w języku polskim od XVI do XVIII wieku. Lublin: KUL.Google Scholar
Walasek, Stefania. 2003. Edukacja w społeczeństwie wielokulturowym: na przykładzie zaboru rosyjskiego na przełomie XIX i XX wieku. Prace Naukowe. Pedagogika 12: 49–59. <[URL]> (28 February 2022).Google Scholar
Wroczyński, Ryszard. 1996a. Dzieje oświaty polskiej. Tom I. Do roku 1795. Warszawa: ‘Żak’.Google Scholar
. 1996b. Dzieje oświaty polskiej. 1795–1945. Warszawa: ‘Żak’.Google Scholar