Cover not available
Part of
Transnational Books for Children 1750-1900: Producers, consumers, encounters
Edited by Charlotte Appel, Nina Christensen and M.O. Grenby
[Children’s Literature, Culture, and Cognition 15] 2023
► pp. 315–333

Chapter 14
Girlhood as a transnational creation

An international perspective on Dutch girls’ books (1750–1800)

Although the late-eighteenth-century Dutch market for children’s books was reliant on international examples, it was also a space for the development and dissemination of innovative forms of education by Dutch authors in the Dutch Republic and beyond. Focusing on girls’ books as one segment of the market, this chapter demonstrates that many progressive girls’ books from abroad were translated into Dutch, serving as manifestations of a hierarchically organized educational process involving girls and adult women. The Dutch, however, also reshaped these examples by developing an innovative epistolary model that enabled girls to find their own voices and to educate one another. This model, in turn, exerted an impact on international book production. The chapter argues that Dutch girls’ books fostered the development of peer education among girls through continuous and sophisticated transnational interactions with international markets.
Article outline
  • Girls’ books on the Dutch book market
  • Female hierarchies in girls’ books in translation
  • Two-stage hierarchies girls’ books in translation
  • Peer mothering in Dutch epistolary girls’ novels
  • Conclusion
  • Notes
  • References
Published online: 8 August 2023
DOI logo
https://doi.org/10.1075/clcc.15.14die
References (62)
References
Primary sources
[Anonymous]. 1778. Vaderlandsche Letteroefeningen. Amsterdam: A. van der Kroe & Yntema & Tieboel.Google Scholar
[Anonymous]. 1794. Nieuw magazijn voor jonge juffrouwen, in hondert eenvoudige brieven, gewisseld tusschen Emilia, Carolina en Lisette: Bye ene gouvernante, aan welke een reeks van jaaren de opvoeding van jonge dames was toevertrouwd. Amsterdam: Harmanus Keyzer; Leiden: David Du Mortier; The Hague: Johannes Thierry.Google Scholar
Cambon-van der Werken, Margareta Geertruid de. 1782. De kleine Grandisson, of de gehoorzaame zoon. 2 vols. The Hague: Herman Hendrik van Drecht.Google Scholar
. 1790. De kleine Klarissa. The Hague: Johannes François Jacobs de Agé.Google Scholar
. 1790. Young Grandison: A series of letters from young persons to their friends: Translated from the Dutch of Madame de Cambon: With alterations and improvements. 2 vols. London: Joseph Johnson.Google Scholar
. 1795. Letters and Conversations between several young ladies, on interesting and improving subjects. 2nd ed. London: C. Dilly.Google Scholar
. [s.d.]. Maria en Carolina, of De opvoeding door voorbeelden. The Hague: Johannes Coenradus Leeuwestijn.
Ducis, Jean François & Shakespeare, William. 1779. Hamlet: treurspel, gevolgt naar het Fransch en naar het Engelsch. Translated by Margareta Geertruid de Cambon-van der Werken. The Hague: Isaac du Mee.Google Scholar
[d’Epinay, Louise Florence Pétronille Tardieu d’Esclavelles marquise]. 1787. De gesprekken met Emilia. Translated from French by Elisabeth Wolff. The Hague: Isaac van Cleef.Google Scholar
Fielding, Sarah. 2013. The Governess: Or, The Little Female Academy. Cambridge: Cambridge University Press. DOI logoGoogle Scholar
Fite, Marie-Elisabeth de la. 1778. Entretiens, drames et contes moraux, a l’usage des enfans. The Hague: Jacques Detune.Google Scholar
. 1780. Zedelijke samenspraaken, toneelstukjes en vertellingen voor kinderen. Utrecht: Abraham van Paddenburg, Amsterdam: Willem Holtrop.Google Scholar
Newbery, John. 1768. Philosophie der tollen en ballen, of Het Newtoniaansche zamenstel van wysbegeerte. Middelburg: Christiaan Bohemer.Google Scholar
Prince De Beaumont, Jeanne Marie le. 1757. Magazyn der kinderen, of samenspraaken tusschen eene wyze gouvernante en verscheide van haare leerlingen van het eerste fatsoen. 4 vols. The Hague: Ottho van Thol.Google Scholar
. 1759. Magazin des enfans: Ou dialogues entre une sage gouvernante & plusieurs de ses élèves de la première distinction. The Hague: Pierre Gosse junior, Leiden: E. Luzac fils.Google Scholar
. 1760. Magazyn der jonge juffrouwen, of Zamenspraaken tusschen eene wyze gouvernante en verscheide van haare leerlingen van het eerste fatsoen. The Hague: Ottho van Thol.Google Scholar
Meurier, Gabriel. 1580. La Guirlande Des Jeunes Filles Contenat [sic] Une Singularité de Menus propos quotidicns par le moyen, des-quels elles pourront facilement apprendre Francois & Flamen: Par Gabriel Meurier. Antwerp: Jan van Waesberghe.Google Scholar
Verwer, Pieter Adriaen. Transl. 1750. De Verstandige Engelsche Leermeestres; of Kweekschool van jonge jufferen. Haarlem: Izaak & Johannes Enschede, Haarlem: Jan BoschGoogle Scholar
Wolff, Betje. 1977. Proeve over de opvoeding. Edited by H. C. de Wolf. Meppel: Boom.Google Scholar
Zimmerman, Joseph Ignaz. 1793. De jonge huishoudster, een boek voor moeder en dochter. Gouda: Matthijs van Loopik & comp.Google Scholar
Secondary sources
Baggerman, Arianne. 2000. Otto van Eck en de anderen: Sporen van jonge lezers in schriftelijke bronnen. In Tot volle waschdom. Bijdragen aan de geschiedenis van de kinder- en jeugdliteratuur, Berry Dongelmans, Netty van Rotterdam, Jeroen Salman & Janneke van der Veer (eds), 211–224. The Hague: Biblion.Google Scholar
. 2002. “Looplezen” rond 1800: Kinderen en het Boek der natuur. Literatuur zonder leeftijd 16.58: 188–209.Google Scholar
Bannett, Eve Tavor. 2017. Eighteenth-Century Manners of Reading. Print Culture and Popular Instruction in the Anglophone Atlantic World. Cambridge: Cambridge University Press. DOI logoGoogle Scholar
Boeles, W. B. S. 1884. De patriot J.H. Swildens, publicist te Amsterdam, daarna hoogleraar te Franeker: zijn arbeid ter volksverlichting geschetst. Leeuwarden: A. Meijer, H. Kuipers & J. G. Wester.Google Scholar
Brown, Penelope. 2007. A Critical History of French Children’s Literature, 1600–1830. Hoboken: Taylor and Francis.Google Scholar
. 2009. “Girls aloud”: Dialogue as a pedagogical tool in eighteenth-century French children’s literature. The Lion and the Unicorn 33.2: 202–218. DOI logoGoogle Scholar
Buijnsters, P. J. 1989. Nederlandse kinderboeken uit de achttiende eeuw. In De hele Bibelebontse berg. De geschiedenis van het kinderboek in Nederland & Vlaanderen van de middeleeuwen tot heden, Harry Bekkering, Nettie Heimeriks & Willem van Toorn (eds), 169–228. Amsterdam: Querido.Google Scholar
Buijnsters, P. J. & Buijnsters-Smets, L. 1997. Bibliografie van Nederlandse school- en kinderboeken 1700–1800. Zwolle: Waanders.Google Scholar
Burdan, Judith. 1994. Girls must be seen and heard: Domestic surveillance in Sarah Fielding’s The Governess. Children’s Literature Association Quarterly 19.1: 8–14. DOI logoGoogle Scholar
Christensen, Nina. 2009. Lust for reading and thirst for knowledge: Fictive letters in a Danish children’s magazine of 1770. The Lion and the Unicorn 33.2: 189–201. DOI logoGoogle Scholar
Cohen, Michèle. 2009. “Familiar conversation”: The role of the “familiar format” in education in eighteenth- and nineteenth-century England. In Educating the Child in Enlightenment Britain. Beliefs, Cultures, Practices, Mary Hilton & Jill Shefrin (eds), 99–116. Farnham: Ashgate.Google Scholar
. 2015. The pedagogy of conversation in the home: “Familiar conversation” as a pedagogical tool in eighteenth- and nineteenth-century England. Oxford Review of Education 41.4: 447–463. DOI logoGoogle Scholar
Dietz, Feike. 2018. 1782: De kleine Grandisson als international bestseller. In Wereldgeschiedenis van Nederland, Lex Heerma van Voss et al. (eds), 339–344. Amsterdam: Ambo Anthos.Google Scholar
. 2019. Het achttiende-eeuwse jeugdboek als instrument van Zeeuwse genootschappelijkheid: kennisverspreider, stimulator en toegangspoort. In Een hoger streven. Bouwstenen voor een geschiedenis van het Zeeuwsch Genootschap, 1769–2019, Arjan van Dixhoorn, Henk Nellen & Francien Petiet (eds), 137–160. Vlissingen: Archief.Google Scholar
. 2021. Lettering Young Readers in the Dutch Enlightenment. Literacy, Agency and Progress in Eighteenth-Century Children’s Books. Basingstoke: Palgrave Macmillan. DOI logoGoogle Scholar
Dodde, Nan L. & Esseboom, C. 2000. Instruction and education in French schools: A reconnaissance in the northern Netherlands 1550–1700. In Grammaire et enseignement du français, 1500–1700, Jan De Clerq, Nico Lioce & Pierre Swiggers (eds), 39–60. Leuven: Peeters.Google Scholar
Groot, J. P. M. 1976. Voorlopige bibliografie van M.G. de Cambon-van der Werken. Documentatieblad Werkgroep Achttiende Eeuw 30: 1–37.Google Scholar
Haar, Alisa van de. 2015. Van “nimf’ tot “schoolvrouw”: De Franse school en haar onderwijzeressen in de zestiende- en zeventiende-eeuwse Nederlanden. Historica 38.2: 11–16.Google Scholar
. 2019. The Golden Mean of Languages. Forging Dutch and French in the Early Modern Low Countries (1540–1620). Leiden & Boston: Brill. DOI logoGoogle Scholar
Havelange, Isabelle & Le Men, Ségolène. 1988. Le magasin des enfants. La littérature pour la jeunesse (1750–1830). Montreuil: Ville de Montreuil, Bibliothèque Robert-Desnos.Google Scholar
Heuvel, Daniëlle van den. 2007. Women and Entrepreneurship. Female Traders in the Northern Netherlands c. 1580–1815. Amsterdam: Aksant.Google Scholar
Jacob, Margaret C. & Sturkenboom, Dorothée. 2003. A women’s scientific society in the West. Isis 94.2: 217–252. DOI logoGoogle Scholar
Janse, Ineke. 2010. Traveller, pedagogue and cultural mediator: Marie-Elisabeth and her female context. In Women Writing Back/Writing Women Back. Transnational Perspectives from the Late Middle Ages to the Dawn of the Modern Era, Anke Gilleir, Alicia C. Montoya & Suzan van Dijk (eds), 309–324. Leiden & Boston: Brill. DOI logoGoogle Scholar
Johannes, Gert-Jan. 2001. The development of the literary field and the limitations of “minor” languages: The case of the Netherlands 1750–1850. Poetics 28.5/6: 349–376. DOI logoGoogle Scholar
Kirkley, Laura. 2014. Maria, ou le Malheur d’être femme: Translating Mary Wollstonecraft in Revolutionary France. Journal for Eighteenth-Century Studies 38.2: 239–255.Google Scholar
Latimer, Bonnie. 2009. Leaving little to the imagination: The mechanics of didacticism in two children’s adaptations of Samuel Richardson’s novels. The Lion and the Unicorn 33.2: 167–188. DOI logoGoogle Scholar
Los, Willeke. 1999. Locke in Nederland: de receptie van zijn ideeën over individualiteit in opvoeding en onderwijs bij P.A. Verwer (1696–1757) en K. van der Palm (1730–1789). De Achttiende Eeuw 31.2: 173–186.Google Scholar
Marshall, Elizabeth. 2004. Stripping for the wolf: Rethinking representations of gender in children’s literature. Reading Research Quarterly 39.3: 256–270. DOI logoGoogle Scholar
Mijnhardt, Wijnand W. 1990. De Nederlandse Verlichting nagerekend: de verkoopcijfers van het oeuvre van Willem Emmery de Perponcher. In Geschiedenis en cultuur. Achttien opstellen (liber amicorum for H.W. von der Dunk), Ed Jonker & Maarten van Rossum (eds), 171–185. The Hague: SDU.Google Scholar
Montoya, Alicia. 2018. Marie Leprince de Beaumont (1711–1780): A popular religious pedagogue. In Women, Enlightenment and Catholicism. A transnational biographical history, Ulrich Lehner (ed), 22–34. London & New York: Routledge.Google Scholar
Moran, Sarah Joan & Pipkin, Amanda C. (eds). 2019. Women and Gender in the Early Modern Low Countries, 1500–1750. Leiden & Boston: Brill. DOI logoGoogle Scholar
Orr, Clarissa Campbell. 2005. Aristocratic feminism, the learned governess, and the republic of letters. In Women, Gender and Enlightenment, Sarah Knott & Barbara Taylor (eds), 306–325. Houndsmills, Basingstoke: Palgrave Macmillan. DOI logoGoogle Scholar
Pfeiffer, Julie. 2016. The romance of othermothering in nineteenth-century Backfish books. In Mothers in Children’s and Young Adult Literature. From the Eighteenth Century to Postfeminism, Lisa Rowe Fraustino & Karen Coats (eds): 59–74. Jackson: University Press of Mississippi.Google Scholar
Rowe, Karen E. 2005. Virtue in the guise of vice: The making and unmaking of morality from fairy tale fantasy. In Culturing the Child, 1690–1914. Essays in Memory of Mitzi Meyers, Donelle Ruwe (ed), 29–66. Lanham: Children’s Literature Association and Scarecrow.Google Scholar
Salman, Jeroen. 2000. “Om tot presentjes aan kinderen te geven”: Het kinderboek in de achttiende-eeuwse boekhandel. In Tot volle waschdom. Bijdragen aan de geschiedenis van de kinder- en jeugdliteratuur, Berry Dongelmans, Netty van Rotterdam, Jeroen Salman & Janneke van der Veer (eds), 75–84. The Hague: Biblion.Google Scholar
Schenkeveld-van der Dussen, Riet. 1997. Van epica tot bestseller-auteur: Margareta Geertruid van der Werken (Gouda, gedoopt 29 september 1734 – ? ca. 1800). In Met en zonder lauwerkrans. Schrijvende vrouwen uit de vroegmoderne tijd 1550–1850: Van Anna Bijns tot Elise van Calcar, Riet Schenkeveld-van der Dussen, Karel Porteman, Piet Couttenier & Lia van Gemert (eds), 602–607. Amsterdam: Amsterdam University Press.Google Scholar
Singeling, C. B. F. 1991. Gezellige schrijvers. Aspecten van letterkundige genootschappelijkheid in Nederland, 1750–1800. Amsterdam: Rodopi.Google Scholar
Spufford, Margaret. 1995. Literacy, trade and religion in the commercial centres of Europe. In A Miracle Mirrored. The Dutch Republic in European Perspective, Karel Davids & Jan Lucassen (eds), 229–283. Cambridge: Cambridge University Press.Google Scholar
Stronks, Els. 2014. “Dees kennisse zuldy te kope vinnen”: Liedcultuur en de waarde van “know how” in de vroegmoderne Republiek. Zeventiende Eeuw 30.2: 147–167. DOI logoGoogle Scholar
Tigges-Drewes, Grietje & Groot, Hans. 1980. Een eeuw kleine Grandisson: 1782–1885. Ducumentatieblad Werkgroep Achttiende Eeuw 45: 21–64.Google Scholar
Uprichard, Emma. 2008. Children as “beings and becomings”: Children, childhood and temporality. Children and Society 22.4: 303–313. DOI logoGoogle Scholar
Vuyk, Simon. 2000. Scherpe contrasten bij Margareta Geertruid van der Werken (1734–na 1796). In Verlichte verzen en kolommen. Remonstranten in de letterkunde en tijdschriften van de Verlichting (1720–1820): 122–145. Amsterdam: De Bataafsche Leeuw.Google Scholar